Một ngày bạn chia sẻ tâm tình với con bao nhiêu lâu?

a. Trên 1 giờ                       b. Trên 40 phút

c. Trên 20 phút                   d. Dưới 20 phút

Thái độ của con khi trò chuyện với bạn như thế nào?

a. Cởi mở                           b. Bình thường

c. Nhát gừng, gượng ép     d. Cãi lại, chống đối hoặc im lặng, không nói

Cảm giác của bạn khi trò chuyện với con như thế nào?

a. Thấu hiểu                      b. Bình thường

c. Khó nói                         d. Nói vài câu là không muốn nói tiếp

Nếu câu trả lời của bạn chủ yếu là c hay d, điều đó có nghĩa là mối “giao thông” giữa bạn và con cái đang có dấu hiệu “nghẽn mạch”.

Khi điều tra nguyên nhân của những trường hợp bố mẹ và con cái “không thể nói chuyện” cùng nhau, 90% nguyên nhân của các ca tư vấn đều do “khoảng cách lứa tuổi”.

1. Bức tường lứa tuổi

Giữa hai thế hệ luôn luôn hiện hữu nhiều điểm khác biệt tạo nên một “dấu cách vô hình”. Sinh ra ở thập niên 60 - 70, bố mẹ đã tiếp thu một hệ giá trị - thụ hưởng một nền giáo dục - sống một lối sống khác xa với thời hiện đại. Cộng với kinh nghiệm từng trải về cuộc đời và đặc điểm sinh học đã bước qua một giai đoạn khác (so với con), bố mẹ sẽ có những cách suy nghĩ – cách cảm nhận – cách sống rất khác so với một đứa trẻ đang chập chững trở thành người lớn.

Sự khác biệt đó thể hiện qua 4 điểm chính sau đây và đó cũng chính là 4 rào cản vô hình ngăn cách giữa cha mẹ và con cái:

a. Rào cản 1: Bất đồng quan điểm

Mẹ của Hương (17 tuổi) “tá hỏa” khi thấy con gái đi chơi về với mái tóc ngắn đến gần tận gáy. Thế là cái biểu hiện của sự nữ tính trong mắt bà giờ đây là một mớ cũn cỡn “trai không ra trai, gái không ra gái”. Cái lý do “cắt ngắn cho nó mát” như thổi bùng thêm ngọn lửa đã tích lũy lâu ngày bởi bà thường xuyên chứng kiến con mình với cách ăn mặc màu mè “không ra người ra ngợm”, cặp sách dán đầy hình ảnh của những thằng con trai mà bà cũng chẳng biết là ai (diễn viên Hàn Quốc). Dường như những lời nói răn đe la mắng của bà đều vô tác dụng. Bà đã bật khóc khi kể lại nội dung tin nhắn trong điện thoại con mình: “Tao mới bị dũa vì cái vụ cắt tóc. Mốt đi dự Hội thao rồi mà để tóc dài sao tao thi đấu! Vài tháng rồi nó lại ra vậy mà bả lại làm ầm lên. Y như tao dự đoán. Nhưng tao cũng chẳng thèm giải thích, mất công bả cho là biện hộ. Mà kiểu tóc này cũng đẹp chán! Biết đâu chừng tao để vậy luôn!”

Sự “chông chênh” trong quan điểm về thẩm mĩ, quan điểm về đạo đức hay quan điểm về cuộc sống đã tạo nên sự “chông chênh” trong cái nhìn của bố mẹ và con. Đứa trẻ tiếp thu được từ bạn bè, internet, các phương tiện truyền thông đại chúng đang nhan nhản những cô gái tóc ngắn cá tính, những chàng trai vuốt keo phong độ đã mang đến cho trẻ những giá trị khác biệt so với những giá trị “truyền thống” từ các bậc sinh thành.

b. Rào cản 2: Cảm xúc không cùng “tần số”

Đã từng trải cuộc sống, nếm mùi vị của cuộc đời, cha mẹ đã có một sự chín chắn nhất định. Tuy nhiên, trong cơ thể những đứa trẻ đang tuổi lớn, “nhựa sống” đang sục sôi với nhiều suy nghĩ “điên rồ” thì lại khác. Trong sự phát triển của não, quá trình hưng phấn đang chiếm ưu thế hoàn toàn so với quá trình ức chế, do đó trẻ dễ bị kích thích, dễ nổi hứng và cũng dễ…nổi khùng. Các nhà tâm lý học đã chứng minh, trong giai đoạn mới lớn, lý trí đang nằm ở “kèo dưới” so với cảm xúc. Và khi cảm xúc của trẻ “lên ngôi” (khác biệt hẳn so với người lớn: lý trí làm chủ), đứa trẻ suy nghĩ đơn giản, hành động theo cảm xúc – tức làm theo cái mà mình thích, cái mà mình say mê chứ không đắn đo suy tính kỹ lưỡng như người lớn.

Đó là lý do vì sao mà “chiến tranh lạnh” xảy ra giữa hai bố con khi Thái (15 tuổi) đánh nhau với bạn vì đối phương dám đem tên của mình ra trêu chọc (đứa bạn gọi em là Thái giám). “Mặc dù con có lý, nhưng cách cư xử đó không phải của một người biết suy nghĩ. Con phải nghĩ tới hậu quả của chuyện đánh nhau như thế nào chứ! Bây giờ thì con ra hội đồng kỉ luật rồi đó! Tính sao đây hả?!!” [[chữ in nghiêng là những từ ngữ thể hiện sản phẩm của lý trí. Trong khi trẻ lại sống theo cảm xúc]].

c. Rào cản 3: Hai hướng lối sống

Ngày chủ nhật…

6g: Bố mẹ đang ăn sáng

 Con đang…trùm mền say ngủ.

8g: Bố đang sửa lại cái bàn, mẹ đang giặt đồ đạc.

 Con dắt xe đi tụm năm tụm bảy với tụi bạn ở cổng trường.

10g: Bố đang ngồi xem tivi, mẹ đang chuẩn bị nấu cơm.

Con đang “tung tăng” ở các quán trà sữa, đi chụp hình, “í ới” trong mấy quán quà vặt.

14g: Bố đang chuẩn bị cho cuộc họp đầu tuần; mẹ tổng vệ sinh nhà cửa.

Con đang say sưa “chiến đấu” trong quán game.

19g: Bố mẹ đang xem chương trình thời sự.

Con mở nhạc hip hop “ì đùng” trong phòng.

23g30: Bố mẹ đã ngủ.

Con còn đang “lướt net”.

Nếu trong gia đình bố mẹ hay hướng về cuộc sống yên tĩnh, đứa con hay hướng ra ngoài với những hoạt động sôi động. Nếu bố mẹ muốn cả nhà quây quần sum họp, con thích độc lập cá nhân hay túm tụm với bạn bè. Bố mẹ quen sống và sinh hoạt theo nề nếp, đứa con thích sống ngẫu hứng và thoải mái. Đặc điểm sinh lý của người lớn đi theo hướng “tiết kiệm sức lực”, trong khi con cái lại muốn “giải tỏa năng lượng”.

d. Rào cản 4: CÁI TÔI & cái tôi

Bố mẹ là người lớn. Con là đứa trẻ.

Người lớn là bố mẹ. Đứa trẻ là con.

Con phải nghe lời bố mẹ. Trẻ phải học theo người lớn.

Với vị thế của mình, chúng ta rất dễ rơi vào trường hợp cái tôi của bố mẹ “đè bẹp” cái tôi của con cái. Về lý luận, bố mẹ là chân lý. Về đạo đức, bố mẹ là quan tòa. Về tài chính, bố mẹ là chủ tài khoản. Về thẩm mĩ, bố mẹ là chuẩn mực. Về lề lối sinh hoạt, bố mẹ là người cầm cương.

Đã là một chủ thể, không ai muốn bị lệ thuộc và điều khiển. Huống hồ trẻ đang sống trong giai đoạn mới lớn, đang khao khát tự khẳng định cái tôi của mình. Do đó đứa trẻ hoặc sẽ tìm cách “chiến đấu” với cái tôi của người lớn, hoặc sẽ “tự vệ” bằng một rào cản tâm lý do chúng tự thiết lập nên. Đưa mình vào một cái kén, một cái vỏ mai, cái tôi nhạy cảm đang phập phồng của trẻ sẽ cảm thấy an toàn. Và cái tôi đó chỉ “lột vỏ” cho những người biết lắng nghe và tôn trọng chúng, không ai khác chính là bè bạn.

2. Nối liền dấu cách: Lệch tuổi nhưng không lệch pha

Ngày nay, có khá nhiều ông bố bà mẹ sống rất hiện đại, trẻ trung, họ có thể cùng con trai chơi game hay thể thao, cùng con gái đi học trang điểm hay nấu nướng... Thông thường trong những gia đình đó, sự lệch pha là không đáng kể và giữa bố mẹ với con dường như không có những “khoảng cách vô hình”. Tuy nhiên, không phải bố mẹ nào cũng được như vậy. Để phá những bức rào đã kể, bố mẹ phải là người chủ động. Nhưng nếu “xé kén” một cách thô bạo thì càng dễ làm tổn thương con, chiếc vỏ sẽ ngày càng dày thêm và vững chắc.

a. Cách phá rào: “Nhìn bằng đôi mắt trẻ”

Điều quan trọng ở đây không phải bố mẹ phải nghe nhạc hip hop, phải ăn mặc trẻ trung hay phải sống theo cảm xúc, mà điều quan trọng là bố mẹ phải tập nhìn bằng đôi mắt của trẻ, cảm nhận bằng trái tim của trẻ, xỏ chân vào và đi thử bằng đôi giày của trẻ để biết con mình nghĩ thế nào, cảm nhận thế nào và thích một lối sống thế nào. Khi đã có cái nhìn thông cảm, bạn sẽ thấy dễ chịu hơn vô cùng khi thấy con sống với đúng “chất” trẻ của nó.

Nhưng điều đó không có nghĩa là chúng ta để mặc trẻ với thế giới của chúng. Mà bố mẹ nên là một “tấm khiên vô hình” chỉ xuất hiện khi cần thiết để bảo vệ con trước những vực thẳm của cuộc đời. Còn những hoạt động khác, hãy cho con khoảng trời tự do để sống với cá tính và đúng với lứa tuổi của nó.

b. Cách phá rào: Hãy vào vỏ kén cùng con

Bạn sẽ là những ông bố bà mẹ tuyệt vời nếu thỉnh thoảng biết “hòa nhập” cùng con cái; thỉnh thoảng bạn hãy thử “sống trẻ” một chút như con. Một hôm nào đó bố nhờ con trai hướng dẫn những thủ thuật dùng internet, mẹ nhờ cô con gái lựa giúp một bộ quần áo đi làm. Ngày chủ nhật bố mẹ cùng vào bếp nấu một bữa ra trò cho đám bạn của con. Và một đêm yên ả bạn hãy thủ thỉ với con vài tâm sự bí mật của chính mình. Đứa con sẽ thấy bố mẹ vô cùng gần gũi, “đáng yêu” chứ không phải lúc nào cũng là những người khác biệt. Hãy biến từ “ổng bả” trở thành “người bạn lớn” của đứa con mình. Bạn sẽ thấy cánh cửa sẽ mở ra, và khoảng cách lứa tuổi sẽ có một chiếc cầu bắc qua nối liền hai bờ tâm lý.